Natuursteen : Alle voordelen in één vloerbekleding

17 jaar geleden geplaatst

Oeroud, maar tijdloos en actueel bouwmateriaal

Bij de keuze van een harde vloerbekleding is natuursteen zeker het overwegen waard. Een aantal hardnekkige vooroordelen – natuursteen is duur, fragiel, moeilijk te plaatsen of te onderhouden – ruimen we in dit artikel uit de weg. Integendeel, natuursteen heeft ideale eigenschappen voor zowel project-  als residentiële toepassingen. Dankzij de duurzaamheid en het unieke karakter van dit oeroude bouwmateriaal worden alle trends en stijlperiodes door de eeuwen heen getrotseerd.

Natuursteensoorten

Natuursteen is een verzamelnaam voor duizenden verschillende soorten stenen die afkomstig zijn uit groeves van over de hele wereld. Het uitzicht en de eigenschappen van natuursteen worden bepaald door de manier waarop de steen gevormd werd (zoals rivieren, vulkanen of gebergtevorming).

Natuursteen wordt ingedeeld in 3 groepen: stollingsgesteenten, afzettings en gesteenten en metamorfe gesteenten.

Stollingsgesteenten (bv. graniet) ontstaan uit vloeibare afzettingen diep in de aardkorst of uit vloeibaar magma dat aan het aardoppervlak afgekoeld en gestold is.

Afzettingsgesteenten (bv. zandsteen, blauwe hardsteen, leisteen, travertin) worden gevormd door afzetting of bezinking van afbraakmaterialen. Afzettingsgesteenten kunnen op zich verder onderverdeeld worden in:

• zandsteen: sedimentair gesteente en te met voornamelijk zandkorrels als basis
• schiefer: gesteente op basis van versteende klei
• kalksteen: bestaan uit een verzameling fossielen of fragmenten als kwartskorrels of kalkbolletjes.

Metamorfe gesteenten (bv. kwartsiet en marmer) ontstaan door de metamorfose van een stolling- of afzettingsgesteente.

De veranderingen aan de structuur ontstaan door druk, temperatuur of een combinatie van deze twee, waardoor de minerale samenstelling en het motief totaal worden gewijzigd.

Eigenschappen van natuursteen

Uniek en duurzaam

Een natuursteenvloer is onverslijtbaar en overleeft talloze generaties. Iedere natuursteen is uniek, omdat geen enkele plaats op de aarde dezelfde geologische processen ondergaat of dezelfde bodemsamenstelling heeft. Daardoor kunnen natuursteentegels van eenzelfde steensoort ook onderling verschillen in uitzicht en eigenschappen.

Stijlvol en esthetisch

Het rijke kleurenpalet en de levendige aanblik verlenen aan een natuursteenvloer ook zijn esthetische waarde. Vooral bij grote vloeroppervlaktes komen de mooie nuances het best tot uiting.

Er zijn tal van mogelijkheden om met natuursteen een unieke vloerbekleding te realiseren: een combinatie van verschillende tinten, contrasten creëren met donkere en lichte soorten, een rand- of centraal motief, zijn enkele van de talloze mogelijkheden. Natuursteen harmonieert ook heel mooi met andere materialen.

Afwerking en slipweerstand

De oppervlakteafwerking is mede bepalend voor het uitzicht, de sfeer en de toepassing. De meeste natuurstenen kunnen zowel met een glad als met een ruw oppervlak worden afgewerkt. Meer info over de soorten afwerking leest u onderaan.

Onder de gladde afwerkingen rekent men gepolijst, verzoet en geschuurd. Ruwe afwerkingen zijn gezandstraald, gevlamd, met (oude) frijnslag, ijsbloem of gehamerd.

Ook slipweerstand en onderhoud worden bepaald door de oppervlakteafwerking van de natuursteen. Hoe vlakker de afwerking, hoe gladder het oppervlak en hoe gemakkelijker het onderhoud.

Classificatie en normeringen

Natuurstenen worden onderverdeeld volgens hun wetenschappelijke of hun commerciële benaming.

De wetenschappelijke benaming wordt beschreven in de Europese normen EN 12407 (beproevingsmethoden voor natuursteen), EN12440 (benamingscriteria voor natuursteen) EN 12670 (terminologie). Deze benaming geeft een directe indicatie van de eigenschappen en de samenstelling van de natuursteen.

Naast een wetenschappelijke, heeft een natuursteen ook een commerciële benaming. Hier is de directe relatie tussen de naam en de eigenschappen van de steen soms niet meer aanwezig. Zo duidt de commerciële term “marmer” op alle kalkhoudende natuurstenen die gepolijst kunnen worden, maar in deze groep zitten dus zowel de echte marmers volgens de wetenschappelijke onderverdeling (metamorfe kalkhoudende gesteenten) als bepaalde kalkstenen (sedimentaire gesteenten). Hetzelfde met de commerciële term “graniet”, die zowel slaat op harde en gepolijste gesteenten van magmatische als van metamorfe oorsprong.

Mechanische eigenschappen:

De Europese normen (NBN EN) hebben betrekking op specifieke testen zoals de porositeit, druksterkte, hardheid, slijtsterkte, slipweerstand enz. Deze normen zijn belangrijk bij de keuze van een natuursteen voor projecttoepassingen en grote ruimtes. Deze eigenschappen vinden we terug in de technische fiches van de leveranciers.

Slijtvastheid: De testen die de slijtweerstand bepalen, onderzoeken het effect dat de circulatie van personen heeft op het materiaal. De slijtsterkte geeft - in vergelijking met de hardheid - een juister beeld wat betreft de toepassing voor vloeren. De slijtsterkte kan sterk variëren naargelang van het natuursteentype.

Mechanische belastbaarheid

Bij gewone gebruiksomstandigheden volstaat de druksterkte van natuursteen ruimschoots om de opgelegde drukbelasting op te nemen. Wat de buigsterkte betreft, is de weerstand van de vloer niet enkel afhankelijk van de mechanische sterkte van de steen, maar ook van de plaatsingswijze, de ondergrond en de afmetingen van de tegel.

Aangepaste plaatsingstechniek

Aangezien ieder type natuursteen zijn technische en esthetische eigenschappen heeft, is soms een aangepaste plaatsingstechniek voor de tegelzetter vereist. Een goede diagnose van zowel de ondergrond als van het type natuursteen is essentieel. Vooral de mechanische eigenschappen, de hardheid en de cohesie van het natuursteentype zijn belangrijk, aangezien dit grote verschillen in porositeit en spanningen kan teweegbrengen. Om een goede vlakheid van de afgewerkte bekleding te verkrijgen, is het bij grote oppervlakten belangrijk om gekalibreerde tegels te kiezen. Indien dit niet mogelijk is, of de ondergrond oneffenheden vertoont, kan het verschil in dikte opgevangen worden door het plaatsen van de natuursteen in een mortelbed met variërende zetdikte. Tegenwoordig worden natuurstenen meer en meer verlijmd met een kwalitatief goede flexibele C2-lijm, dan op de traditionele manier gelegd in een mortelbed. Sommige soorten natuursteen zijn vochtgevoelig, zodat ze enkel verlijmd kunnen worden. Verlijmen heeft ook het belangrijke voordeel dat de vloer sneller in gebruik kan genomen worden.

Soortafhankelijke eigenschappen

Algemeen kan men zeggen dat:

Graniet: hard, slijtvast, vorstbestendig, en zuurbestendig is, met een hoge mechanische sterkte. Graniet kan verschillende afwerkingen ondergaan, is amper poreus en weinig absorberend.

Marmer is krasgevoeliger, weinig poreus, niet zuurbestendig en niet alle soorten zijn vorstbestendig en slijtvast.

De grote groep “kalkstenen” is zeer heterogeen in eigenschappen en uitzicht, ze kunnen weinig poreus tot zeer poreus zijn. Sommige soorten zijn vorstbestendig en anderen dan weer niet. Kalkstenen kunnen tevens zeer absorberend zijn.

Voor– en nadelen

• Het unieke van natuursteen is uiteraard zijn natuurlijke vorming, waardoor elke tegel, elke plaat en elk blok uniek zijn in tekening en kleur. Er kunnen dus natuurlijke kleurvariaties voorkomen, zelfs binnen eenzelfde lot. Deze variaties vormen het levendige uitzicht en de charme van natuursteen, maar voor toepassing op grote oppervlaktes kan – afhankelijk van het type natuursteen – een minder uniforme kleur en structuur ontstaan.
• Dankzij het aantal natuursteensoorten en het uitgebreide kleurenpalet, in combinatie met de grote keuze aan oppervlakte afwerkingen wordt de keuze quasi ongelimiteerd.
• De meeste natuursteensoorten zijn ook verkrijgbaar in verschillende formaattegels, zodat ook in het legpatroon de creativiteit grenzeloos is.
• Door de verbeterde zaagtechnieken komen steeds dunnere en grotere natuursteenplaten op de markt. Los van de esthetische mogelijkheden die men kan creëren met deze grote formaten in combinatie met heel smalle voegen, is de plaatsing ervan niet steeds evident. Met deze grote formaten vergroot het risico op vervorming (schotelen).

Ontelbare toepassingsmogelijkheden

Natuursteen is een van de oudste bouwmaterialen en heeft zijn duurzaamheid door de eeuwen heen bewezen. Door het grote aantal soorten natuursteen zijn er talloze toepassingsmogelijkheden, zowel voor binnen als buiten: niet enkel als vloer, maar ook op trappen, gevels, wandbekleding en werkbladen. Natuursteen is zowel geschikt voor nieuwbouw als voor renovatie en de meeste soorten kunnen in alle mogelijke formaten en afwerkingen, van kleine tegels tot grote platen, geleverd worden. De mechanische eigenschappen en in het bijzonder de slijtvastheid en de zuurbestendigheid zijn van groot belang en verschillen sterk van soort tot soort. De natuursteenleverancier is hier uiteraard de expert ter zake.

Oppervlakteafwerking bepaalt het gebruik

De afwerking wordt gekozen in functie van de ruimte waar de natuursteen zal gebruikt worden.

• Voor buitentoepassingen kiest men niet voor een gepolijst of een verzoet oppervlak, aangezien deze afwerkingen veel te glad zijn. Ook voor vloeren in natte omgevingen, zoals zwembaden, is een gladde afwerking ongeschikt vanwege de geringe slipweerstand. In deze omgevingen kan men kiezen voor een ruwe afwerking (gevlamd of gehamerd) of voor een soort met een van nature ruw oppervlak, zoals leisteen.
  
• Voor binnen is een verzoete of gepolijste afwerking aangewezen, omdat deze minder vlekgevoelig en gemakkelijker te onderhouden zijn. Voor druk belopen plaatsen is een gepolijste afwerking niet aangewezen, om spoorvorming te voorkomen. Hier is een verzoete afwerking meer geschikt. Ruwe afwerking is moeilijker te onderhouden en daarom minder geschikt voor binnen.

Natuursteen Onderhoud

Natuursteen is eenvoudig te onderhouden, als de oppervlakteafwerking aangepast wordt aan de toepassing. In ieder geval moet men, na plaatsing, rekening houden met een totale uitdrogingsperiode van enkele maanden. Tijdens deze periode is het belangrijk om het oppervlak zo weinig mogelijk vochtig te maken. Na volledige uitdroging volstaat het om regelmatig te dweilen met water en een zachte zeep (met een zo neutraal mogelijke zuurtegraad).

Indien gewenst kan een vuil werend impregneermiddel worden aangebracht om het onderhoud te vergemakkelijken, maar er wordt aangeraden om ook hier het type steen en de afwerking af te stemmen op de intensiviteit van het verkeer.

In ieder geval moet men 3 tot 6 maanden wachten na het opvoegen om de impregneren aan te brengen.

• Bij de keuze van het onderhoudsproduct is het van primair belang om de juiste soort natuursteen te kennen: kalkstenen en marmers zijn niet zuurbestendig en mogen dus niet gereinigd worden met zure producten. Vruchtensappen en andere zure producten laten vlekken na, die niet te verwijderen zijn.
  Deze natuursteentypes zijn dus minder geschikt voor toepassing in grootkeukens of voedingsnijverheid. Granieten zijn daarentegen zuurbestendig en vragen geen bepaalde aandacht inzake onderhoudsproducten; ze zijn bijgevolg algemeen toepasbaar, zowel binnen als buiten.
• Bij ruwe afwerkingen - zoals gevlamd of gehamerd – kan het vuil aan het oppervlak kleven of kan zich mos vormen bij buitengebruik. Deze vloeren kunnen echter eenvoudig stevig afgeschrobd worden met zuiver water.
• Gladde afwerkingen - zoals gepolijst of verzoet - zijn daarentegen vlak en kunnen gemakkelijk onderhouden worden. Deze vloeren zijn hygiënischer omdat vuildeeltjes zich niet aan het oppervlak hechten. Deze afwerkingen zijn – in combinatie met een natuursteentype met geringe porositeit (o.a. graniet) - geschikt voor HACCP-omgevingen. Een gepolijste vloer is wel gevoelig voor krassen. Zand en vuil dat aan de schoenzolen blijft kleven, werkt op deze vloeren als schuurpapier. Een goed schoonlooptapijt bij de inkom is dus heel belangrijk.

Investering

Al lijkt natuursteen in verhouding met andere vloerbekleding duurder, de prijs-kwaliteitsverhouding van een natuursteenvloer valt over een langere periode in haar voordeel uit.

Er zijn reeds natuursteenvloeren vanaf 30 euro per m², zodat deze stijlvolle vloer kan worden ingepast in ieder bouwbudget. Er zijn vele op natuursteen gelijkende keramische tegels op de markt, maar deze missen de authenticiteit, de duurzaamheid en de charme van dit natuurlijke bouwmateriaal.

Afwerkingen van natuursteen

• Schuren gebeurt droog , met schuurmiddelen of onder besproeiing met water met diamanten schuurplateaus.
  Effect: Het geschuurde oppervlak is effen met fijne cirkelvormige streepjes.
• Verzoeten gebeurt onder besproeiing met water met behulp van reeksen schuurkoppen. Hun korrelgrootte bepaalt het beoogde resultaat.
  Effect: Het oppervlak is effen en heeft een matglanzend effect, afhankelijk van de steen.
• Polijsten gebeurt meestal machinaal en met een nog fijnere korrel dan bij het verzoeten. Effect: De tinten nemen hun verschillende nuances aan, de kleuren worden versterkt en de steen wordt hoogglanzend. Hierbij worden aders en barstjes blootgelegd.
• Vlammen is een machinale afwerking waarbij men vlammen in contact brengt met een plaat gezaagde steen. De vlammen laat men schuin en automatisch het hele oppervlak van de plaat bereiken.
  Effect: De thermische schok veroorzaakt het openbarsten van de oppervlakkige korrels, wat de textuur teweegbrengt.
• Diamant gezaagd is de toestand van een steen die machinaal gezaagd werd met een diamantdraad.
  Effect: De zaagsneden vormen kleine golvingen of onderbrekingen van enkele tienden van een mm diep. Deze lopen evenwijdig met elkaar, volgens zaagrichting.
• Boucharderen van een steen gebeurd met een bouchardeer- of tandhamer (manueel); of met een hydraulische hamer voorzien van een bouchardeerkop (mechanisch).
  Effect: Alle sporen van eerdere verwerking gaan verloren. Het uitzicht van het oppervlak varieert volgens de punten op de hamer.
• Oude frijnslag wordt uitgevoerd met behulp van een luchtbeitel.
  Effect: Het oppervlak is een soort fijn gebikte behouwing waarbij de groeven (frijnen) onderbroken zijn.
• Natuurruw is in feite geen afwerking, maar gewoon de natuurlijke staat van het oppervlak van bepaalde materialen.
  Effect: Van gekloven stenen, zoals leisteen, worden de tegels met dit natuurlijke oppervlak geleverd.
• Antico: de tegels worden geschuurd en vervolgens getrommeld (of gerollwashed).
  Effect: De bevloering geeft de indruk reeds jarenlang in gebruik te zijn en vertoont vanaf het begin al een natuurlijk patina.
• Brossato: de tegels worden geslepen, geschuurd en geborsteld.
  Effect: De bevloering is antislip, blootsvoets te belopen, makkelijk onder houdbaar en minder krasgevoelig.
• Rustico: de hoeken van de tegels worden afgerond en de boorden lichtjes afgeschuind. Het bovenvlak is verzoet.
  Effect: De vloer heeft een rustiek uitzicht en is zeer geschikt voor een klassiek interieur.
• Sablino: de tegels worden eerst geschuurd of geslepen, dan gezandstraald en geborsteld.
  Effect: Sablino voelt natuurlijk aan, is makkelijk te onderhouden minder krasgevoelig.
• Satino: de tegels worden eerst geschuurd en gevlamd, en vervolgens geborsteld.
  Effect: Half ruwe afwerking die antislip is, maar toch blootsvoets te belopen, gemakkelijk onderhoudbaar en minder gevoelig voor krassen.